آنچه درباره شهر مرق باید بدانیم

شهر مرق در یک نگاه

چکیده: روستای مرق از توابع شهرستان کاشان و در فاصله 30 کیلومتری از شهر کاشان واقع شده است. پیشینه این روستا به زمان اسکندر مقدونی نسبت داده می شود. این روستا زادگاه و مدفن حکیم بزرگ باباافضل مرقی معروف به باباافضل می باشد. روستای مرق در منطقه ای کوهستانی و در ارتفاع متوسط 2611 متری از سطح دریا قرار دارد. بر اساس مطالعات جمعیتی در دوره های مختلف سزشماری، تعداد جمعیت این روستا از 1436 نفر در سال 1345 به 1170 نفر در سال 1385 کاهش یافته است که علت اصلی آن مهاجرت از روستا به سوی شهر کاشان بخاطر  نبود شغل و درآمد کافی بزای ماندن در روستای مرق می باشد. از بناهای مهم تاریخی این روستا بقعه باباافضل در شمال غربی روستا را می توان نام برد.
موقعیت جغرافیایی روستای مرق
روستای مرق از توابع شهرستان کاشان،بخش برزک و مرکز دهستان بابا افضل در غرب شهرستان در طول جغرافیایی10،51 و عرض جغرافیایی 52،33 در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 30کیلومتری شهر کاشان واقع گردیده است این روستا از شمال به روستای اسحاق آباد و از جهات غرب و جنوب به ارتفاعات و از شرق به روستای سادیان و جاده ارتباطی کاشان-تقاطع تهران اصفهان محدود می شود.
 در این منطقه کشاورزی بیشتر به صورت باغداری انجام می پذیرد. بیشتر آب موجود در رودخانه ناشی از آبدهی چشمه های اشردون، سپر، لنج لواده و سارمون می باشد. دسترسی به روستای مرق از طریق کاشان و از مسیر جاده کاشان – راوند – ساویان – مرق به طول 40 کیلومتر که تماماً مسیر آسفالته می باشد امکان پذیر است  پیشینه تاریخی روستا
در خصوص قدمت روستا اقوال گوناگونی وجود دارد که هریک حکایت از سابقه طولانی سکونت در این روستا را دارد عده ای قدمت روستا را به زمان اسکندر مقدونی نسبت می دهند و دلیل آنرا سکه های طلای مکشوفه از قبرستان متروکه محله دروازه می دانند. به استناد کتاب بوستان مرق چندین سال پیش هنگام حفاری در این محله یک ظرف گلی کشف می شود که سکه های مذکور درآن به تعداد 800 عدد بوده است.
وجود مدفن شاعر صاحب نام و پر آوازه قرن هشتم هجری،حکیم افضل الدین مرقی معروف  به( بابا افضل )در این روستا از دیگر دلایل قدمت این روستاست. زمان تولد این شاعر را سال 583 و درگذشت ان را در سال 666 الی 667 هجری قمری ذکر کرده اند.او تمام عمر خود را در این روستا گذارانده است.نقل شده این شاعر در عصر خواجه نصیرالدین طوسی و هلاکوخان می زیسته و بعضی خواجه نصیر را شاگرد بابا افضل دانسته اند، در کتاب بوستان مرق به نقل از استاد نفیس آمده؛«خواجه نصیر نام اورا شیخ افضل الدین محمد بن حسن المرقی المعروف بالقاشی آورده است»
مدفن او دارای بقعه ای است که زمان ساخت بقعه و مجموعه آن شامل گنبد هرمی شکل ،ایوان و فضاهای جانبی آن را به زمان صفویه نسبت می دهند.همچنین وجود درخت سرو کهنسال در
حیات مسجد جامع که سابقه آنرا به پیش از دوران زندگی بابا افضل نسبت می دهند، گواه دیگری برقدمت این روستاست. اعتقاد براین است که دربهای مقبره باباافضل را از چوبهای این درخت ساخته اند.
ویژگی های طبیعی روستای مرق
روستای مرق در یکی از زیر حوضه های آبخیز چمرود در یک منطقه کوهستانی در غرب شهرستان واقع شده است.حوضه چمرود وسیع ترین حوضه آبخیز کاشان به حساب می آید که مساحت آن در حدود1000 کیلومتر مربع است.
آبراهه اصلی این زیر حوضه بنام رودخانه ییلاق مرق از ارتفاعات واقع در غرب روستاسرچشمه گرفته و پس از عبور از روستاهای مرق و سادیان به رودخانه یا مسیل چمرود می پیوندندمساحت این زیر حوضه 250 کیلومتر مربع و متوسط بارندگی آن در حدود 220 میلیمتر در سال و حجم جریان رودخانه مرق 2 میلیون متر مکعب در سال تخمین زده می شود طغیان های نسبتا بزرگی در این رودخانه دیده می شود و آثار سیلاب برجای مانده دبی تاحدود 20 متر مکعب بر ثانیه را نشان می دهد. ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 2611 متر و در بلندترین نقطه در قسمت غربی حوضه به 3482 متر می رسد.
همچنین مسیل دیگری در جنوب روستا واقع گردیده که این مسیل نیز در منتهی الیه شرق روستا و در مجاورت روستای سادیان به رودخانه اصلی مرق متصل می شود.
بافت مسکونی و باغات روستای مرق میان دو رودخانه شمالی و جنوبی روستا و در امتداد آنان به صورت خطی شکل گرفته است .
ارتفاع روستا از سطح دریا 1850متر و در اطراف آن ارتفاعات نسبتا مرتفع واقع گردیده است. کوه اشک در شمال شرقی روستا با ارتفاع 2327 متر، کوه لا انگوره در غرب با ارتفاع 2668 متر و کوه عجون در جنوب روستا با ارتفاع 2050 متر قرار دارد.
تمامی اطراف بافت مسکونی روستا را باغات احاطه کرده و باغات جنوبی روستا به مسیل جنوبی محدود و رودخانه اصلی مرق از میان باغات شمالی روستا عبور می نماید.
با توجه به فقدان ایستگاه هوا شناسی در منطقه از اطلاعات ایستگاه های مجاور منطقه استفاده گردیده است ، این اطلاعات بر اساس یک دوره آماری 26ساله(83-1357) از ایستگاه کاشان به عنوان مبنا و با استفاده از روش همبستگی خطی (گرادیان حرارتی و بارندگی ) به دست آمده است.بمنظور بررسی و بر آورد دما در این منطقه تغییرات درجه حرارت با ارتفاع مورد بررسی قرار گرفته است ،دمای متوسط سالیانه ایستگاه های محدود منطقه مورد مطالعه که در ارتفاعات قرار دارند 15.91 درجه سانتی گراد برآورد کرده است.با توجه به اینکه روستای مرق در ارتفاع 1850 متری از سطح دریا قرار داردمی توان گفت که میانگین حد اکثر درجه حرارت سالانه آن 76/20 درجه سانتیگراد و میانگین حد اقل آن 21/7 درجه سانتیگراد و میانگین سالانه آن 99/3 درجه سانتی گراد است. با توجه به ارتفاع متوسط منطقه مقدار بارندگی سالیانه منطقه 185 میلیمتر است،بیشتر نزولات این منطقه بصورت برف است(ایستگاه هواشناسی کاشان).
منابع آب روستا
چشمه و قنات عمده ترین و مهمترین منابع تامین آب کشاورزی منطقه به حساب می آید. نظر به اینکه تغذیه و آبگیری قنوات از سفره های آب نزدیک به سطح زمین می باشد لذا متاثر از ریزشهای جوی و وضعیت آبخوان سطحی می باشد لذا این منابع در سالهای خشکسالی شدیدا تحت تاثیر این پدیده دچار کاهش آب دهی شده و در برخی سالها خشک و در سالهای پر آب آبدهی نسبتا مطلوبی دارند. در زیر حوضه مرق رودخانه نسبتا طولانی ییلاق قرار دارد که از غرب به شرق جریان دارد. عمدتا اراضی و باغات مرق از آب این رودخانه تامین می شوند.میزان آبدهی این رودخانه در سالهای پر آبی به حدود صد لیتر در ثانیه می رسد. علاوه براین در دو روستای مرق و سادیان مجموعا ده رشته قنات و پنج حلقه چاه با عمق 25-20 متر وجود دارد. همچنین دراکثر خانه های این روستاها چاههای سطحی و کم عمق به منظور آبیاری باغچه های منازل حفر گردیده است(اداره کشاورزی شهرستان کاشان).
1-آب آشامیدنی
آب آشامیدنی روستا از یک حلقه چاه عمیق به عمق 200 متر واقع در مجاورت روستای نابر با پتانسیل آبدهی 30 لیتر در ثانیه تامین می شود.این چاه در فاصله 13 کیلومتری غرب روستای مرق واقع شده و انتقال آب از طریق لوله به روستا انجام می شود. چاه مذکور علاوه بر تامین آب آشامیدنی روستای مرق ، آب آشامیدنی روستای سادیان را نیز تامین می نماید.تجهیزات و تاسیسات سیستم آب رسانی این دو روستا شامل 13 کیلومتر طول خط انتقال موتور خانه ،ایستگاه پمپاژ،25 حوضچه به منظور تخلیه رسوب وهوا و یک مخزن بتنی به حجم 200 مترمکعب مستقر در مرق و یک باب مخزن بتنی در حال ساخت در سادیان و ده کیلومتر شبکه لوله گذاری در داخل مرق می باشد.
2-آب کشاورزی
آب کشاورزی روستا از چشمه معروف به آب ییلاق و هشت رشته قنات تامین می شود . آبدهی چشمه 100لیتر در ثانیه در سال های پر آبی و آبدهی قنوات به 50لیتردر ثانیه می رسد . همچنین داخل اکثر خانه ها وخانه باغ های روستا چاه هایی با عمق 10 الی 12 متر حفر گردیده که آب استحصال شده مورد استفاده کشاورزی و آبیاری باغچه های داخل منازل قرار دارد. میزان آب ییلاق بستگی به میزان بارندگی سالانه داشته و در سال های کم آبی به یک جوی آب(20لیتر در ثانیه )می رسد .